Sự bành trướng của đế quốc Mông Cổ có đóng góp không nhỏ bởi tướng quân tài ba Tốc Bất Đài - một trong tứ đại dũng tướng Mông Cổ. Ông là ai? Cuộc đời và những chiến công nổi bật của ông sẽ được chúng tôi gửi đến bạn đọc qua bài viết sau đây.
Tốc Bất Đài là ai?
Tốc Bất Đài (1176–1248) tên tiếng Mông Cổ: Sübügätäi or Sübü'ätäi; chữ Hán: 速不台, phiên âm:Subetei, Subetai là danh tướng của Mông Cổ dưới trướng của Thành Cát Tư Hãn.
Ông cũng được coi là cánh tay phải đắc lực của Thành Cát Tư Hãn trong việc xây dựng và phát triển đế chế Mông Cổ. Trong các sự kiện lớn nhỏ của Mông Cổ đều có sự góp mặt của ông.
 |
| Chân dung Tốc Bất Đài |
Ông đã chỉ huy và chinh chiến vô số trận đánh lớn nhỏ chẳng hạn như: hơn 20 chiến dịch lớn, xâm chiếm 32 quốc gia. Không chỉ vậy, ông còn giành chiến thắng trong 65 trận chiến mang tầm quan trọng, chinh phục nhiều lãnh thổ hơn bất kì vị tướng nào trên thế giới.
Gia đình và tuổi thơ
Theo sử gia cho rằng Tốc Bất Đài sinh ra vào năm 1175 ở phía tây sông Onon, nay thuộc địa phận Mông Cổ. Ông là người của bộ tộc Ô Lương Hải. Gia đình có quan hệ gần gũi với Thiết Mộc Chân (Thành Cát Tư Hãn) trong nhiều đời.
Tốc Bất Đài chỉ sinh ra trong một gia đình thường dân, con trai của thợ rèn Cốt Đãi Ngột Lang.
Tuy vậy nhưng gia đình ông có mối quan hệ họ hàng với Thành Cát Tư Hãn nhưng ông vẫn vào đế chế Mông Cổ như bao người khác thi tuyển chọn nhân tài.
Đến năm lên 14 tuổi, Tốc Bất Đài theo bước chân anh trai mình, rời bỏ gia đình và bộ tộc của mình để tham gia vào đội quân của Thiết Mộc Chân.
Ông đã từng bước phát triển bản thân và chứng tỏ tài năng cũng như mưu lược của mình để từng bước thăng tiến trong quân đội của Mông Cổ.
Ngoài ra, Tốc Bất Đài còn là cha của Ngột Lương Hợp Thai - vị tướng đã mang quân xâm lược Đại Việt lần thứ nhất.
Sự nghiệp
Trong 10 năm rèn luyện và cống hiến cho đế chế Mông Cổ, Tốc Bất Đài đã trở thành một trong “tứ dũng” được Thành Cát Tư Hãn hết sức tin tưởng dùng trong các trận chiến bao gồm: Bác Nhĩ Truật, Giả Lặc Miệt, Mộc Hoa Lê và Tốc Bất Đài.
Trong cuốn “Lịch sử đế chế Mông Cổ” có nhắc tới Tốc Bất Đài ông chính là cánh tay phải của Thành Cát Tư Hãn. Trong ngày chinh phạt, họ uống máu kẻ thù, hân hoan đi ra trước sự chứng kiến của toàn quân.
Tốc Bất Đài và Thiết Mộc Chân đã thấy được tầm quan trọng của chiến lược vây hãm trong thế trận chiến tranh với kẻ thù. Nhất là trong các lần giao chiến trên đồng bằng, kế sách này đã được ông ưu tiên sử dụng.
Ông còn được biết đến là người rất giỏi thu phục tù binh, tận dụng những tài năng riêng biệt của họ, nhất là những người kĩ sư, nhà quân sự lành nghề. Tốc Bất Đài rất có tài trong việc thu thập tình báo và chuẩn bị mọi thứ kỹ lưỡng trước trận chiến.
Như trong cuộc tấn công Trung và Đông u các trận như: các vương quốc tại Liên Bang Nga, Hungary, Áo. Tốc Bất Đài cho quân do thám kĩ càng trước. Sau đó, ông tự thiết kế chiến sách phù hợp với từng đối tượng tấn công và điều chỉnh tùy tình hình thực địa và thời tiết, để chuẩn bị cho cuộc tấn công tại trung tâm Châu Âu.
Tốc Bất Đài thường xuyên dùng các kỵ binh nhẹ, chuyển quân sĩ thành những tốp nhỏ có khả năng phục kích, “luồn sâu đánh hiểm” và tiêu diệt quân kẻ địch cho tới khi chúng không kháng cự được. Tuy nhiên, ông vẫn duy trì kỉ luật quân đội bằng các bài tập khắc nghiệt nhưng vẫn đảm bảo sức khỏe cho các đội quân. Ngoài ra, ông còn thường tấn công những địa điểm yếu nhất của kẻ thù trước khi tung đòn cuối cùng.
Chiến trường của ông bắt đầu với người Merkit tại sông Chu (nay thuộc hạ lưu sông Orkhon, Mông Cổ) năm 1216 và tiếp tục lần 2 vào năm 1219 tại vùng Kipchaks. Ngay sau đó, ông lại chiến thắng ở trận phản đòn của Quốc vương Mohammad II của vương quốc Khwarizm (Iran ngày nay)
Thành Cát Tư Hãn dẫn quân Mông Cổ về phía tây vào cuối năm 1219 để xâm lược đế quốc Khwarezmia để trả thù về việc nước này giết hại sứ giả quân Mông Cổ. Tốc Bất Đài được giao là tướng chỉ huy đội quân tiên phong. Với gần 13 vạn quân tinh nhuệ, quân Mông Cổ vẫn còn rất ít so với lực lượng của Hoàng đế Khwarezmia. Mặc dù vậy, với cách vận hành đội quân thần tốc và các kế sách khôn khéo, quân Mông Cổ đã tiêu diệt Khwarezmia sau các trận chiến đầy khốc liệt.
Mohammad II đã chạy trốn tới vùng trung tâm Ba Tư, tuy nhiên vẫn bị Thành Cát Từ Hãn phái Bất Đài cùng với tướng Triết Biệt dẫn theo 2 vạn quân truy sát. Nhưng Mohammad vẫn trốn thoát thành công nhưng bị ốm và chết ở một làng ven biển Casipan năm 1221.
Cùng năm đó, Tốc Bất Đài đã đóng quân ở Azerbaijan để vượt qua mùa đông khắc nghiệt. Tại đây, ông nảy ra ý tưởng bao vây biển Caspian để bọc hậu, cuối cùng tấn công tộc người Wild Kipchak và Cuman. Giống như kịch bản quen thuộc, chinh phạt hoàn toàn khu vực tây Thổ Nhĩ Kỳ và hợp quân với Thành Cát Tư Hãn và trở về nước.
Hơn nữa, ông còn đóng vai trò quan trọng trong trận chiến tấn công Tây Hạ năm 1226. Năm 1227, ông định thôn tính nhà Kim dọc sông Vị, với hiến dịch này đã bị tạm hoãn một thời gian vì Thành Cát Tư Hãn đột ngột qua đời ở vùng núi Trung Quốc. Và con trai cả của Thành Cát Tư Hãn nối ngôi
Từ năm 1230 đến 1232, quân Mông Cổ tấn công hai lần hòng tiêu diệt nhà Kim nhưng không thành công. Địa hình phức tạp cùng với lượng quân nhà Kim đông đã khiến ông không thể đạt được tham vọng. Nhưng đến năm 1234, khi ông liên thủ với nhà Tống thì nhà Kim mới bị tiêu diệt.
Cuộc tấn công cuối cùng vào Trung và Đông Âu là do ông lên kế hoạch và thực hiện. Sau khi tiêu diệt nhiều vương quốc ngày nay thuộc lãnh thổ liên bang Nga, ông cử do thám tới Ba Lan, Hungary, Áo nhằm chuẩn bị tấn công trung tâm châu Âu.
Sau khi có được bức tranh tổng thể của châu u nhờ vào lực lượng trinh thám gửi thông tin về, Tốc Bất Đài chuẩn bị kế hoạch tấn công và chỉ huy là Bạt Đô và hai hoàng tử khác. Mặc dù thống lĩnh quân đội nhưng người chỉ huy thực tế là Tốc Bất Đài. Ông có mặt ở hai chiến dịch miền nam và miền bắc ở đại công quốc Kiev Rus (Đông Âu ngày nay).
Tốc Bất Đài là người đích thân tham gia trận chiến với vương quốc Hungary. Khi lực lượng quân Hợp Đan (con trai thứ hai của Oa Khoát Đài) đang chinh chiến các trận đã phân chông thì Tốc Bất Đài chỉ còn việc duy nhất của ông là đợi họ có mặt ở đồng bằng Hungary.
Khi biết quân Hungary tới giao chiến, Bất Đài lập tức điều quân rút lui khỏi sông Sajo, khiến quân địch đuổi theo. Đây cũng là kế sách lâu nay của người Mông Cổ kiến cho kẻ địch sập bẫy. Ngay lúc này, quân Mông Cổ đã phục kích sẵn trong rừng và sẵn sàng với trận chiến lớn với quân Hungary phơi mình trên đồng bằng Mohi rộng lớn.
Một ngày sau trận thắng Legnica, Tốc Bất Đài đã tranh chiến với Mohi, kế hoặc của ông chính là một đơn vị quân bí mật vượt sông và sau đó tấn công vào sườn nam doanh trại của lính Hungary. Đội còn lại sẽ là đội chính và vượt sông Sajo bằng cầu nhưng bị quân Hungary chống trả dữ dội. Mông Cổ đã dùng máy bắn đá để dẹp đường cho bộ binh di chuyển dễ dàng hơn.
Dàn cung thủ Hungary gây cho Mông Cổ rất nhiều khó khăn. Ông khi đó không muốn đối mặt với lực lượng cung thủ Hungary, để tốt cho trận chiến ông đã chọn cách tách lực lượng cung thủ này ra.
Năm 1241, Bất Đài đã đề xuất kế hoạch tấn công đế chế La Mã. Tuy nhiên, Oa Khoát Đài đã đột ngột qua đời đã khiến kế hoạch bị hoãn vô thời hạn. Trong các năm 1246 và 1247 Hoàng đế mới đã mời Bất Đài (đang ở độ tuổi 70) chỉ huy chiến dịch chống quân Tống. Cuộc chiến này của quân Mông Cổ trước khi thống nhất toàn cõi Trung Quốc và lập nên triều nhà Nguyên.
Sau đó Tốc Bất Đài đã trở về quê nhà, năm 1248 và sống phần đời còn lại bên dòng sông Tuul (gần thủ đô Ulanbator ngày nay). Ông mất năm 72 tuổi.
Sự nghiệp của Tốc Bất Đài đầy rẫy những chiến công mà hiếm có vị tướng quân nào có thể sánh bằng. Họ là ai hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về cuộc đời, xuất thân của vị dũng tướng này.
>> Có thể bạn muốn xem thêm: Thành Cát Tư Hãn.
Tài liệu tham khảo:
Sách Bí sử Mông Cổ
