Trong lịch sử Trung Á và Đông Âu đã từng tồn tại Hãn Quốc Kim Trướng, một vương quốc với diện tích khổng lồ được xây dựng bởi người Mông Cổ. Nguồn gốc lịch sử, văn hóa, xã hội và nguyên nhân sụp đổ của vương quốc này sẽ được chúng tôi đề cập chi tiết qua bài viết sau đây.
Nguồn gốc lịch sử
Hãn quốc Kim Trướng hay còn được gọi "Golden Horde", là một đế chế hùng mạnh của người Mông Cổ tồn tại từ thế kỷ 13 đến thế kỷ 15 trên khu vực thảo nguyên Á-Âu. Tên gọi "Golden Horde" bắt nguồn từ tiếng Mông Cổ "altan" có nghĩa là "vàng" và từ tiếng Turk "orda" có nghĩa là "trại" hoặc "lều". Đế chế này có nguồn gốc từ Đế quốc Mông Cổ được thành lập bởi Thành Cát Tư Hãn.
Văn hóa - Kinh tế
Đời sống văn hóa xã hội của Hãn quốc chịu ảnh hưởng bởi lối sống của người Mông Cổ, người Turk và Slav. Trong đó, nét đặc trưng nhất chính là lối sống du mục. Người dân của vương quốc gốc Mông Cổ là những bậc thầy về cưỡi ngựa, không sinh sống cố định tại một chỗ. Thay vào đó, họ di chuyển đến từng khu vực khác nhau theo từng mùa, chinh phục nhiều vùng lãnh thổ khác nhau.
Mạng lưới thương mại giữa Đông Âu và Châu Á được hình thành giúp tăng cường giao thương giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ. Hãn Quốc Kim Trướng cũng để lại nhiều di sản văn hóa quan trọng như: kiến trúc, nghệ thuật, văn học và tôn giáo.
 |
| Bản đồ Hãn Quốc Kim Trướng |
Xã hội dưới thời Kim Quốc Hãn Trướng được tổ chức theo các gia tộc mà đứng đầu là hoàng tộc Mông Cổ. Trong đó, Khả Hãn là người có quyền lực tối cao của vương quốc. Cư dân của Hãn Quốc Kim Trướng đa dạng về dân tộc và ngôn ngữ bao gồm :Mông Cổ, Turkic, Slavic và các dân tộc khác. Họ được phép theo nhiều tôn giáo khác nhau như: Thiên Chúa giáo, Hồi giáo, Đạo Tengri và Shaman giáo. Sự đa dạng này đã tạo nên một nền văn hóa vô cùng phong phú và độc đáo.
Chính trị và quân sự
Hãn Quốc Kim Trướng có một hệ thống chính trị phân cấp với quyền lực tập trung vào tay Hãn Bạt Đô (Batu Khan) và các hậu duệ của ông. Các nhân vật quan trọng khác trong lịch sử Hãn Quốc Kim Trướng gồm Berke, Mengu-Timur và Tokhta.
Quân đội của Hãn Quốc Kim Trướng được đánh giá là một trong những lực lượng quân đội mạnh nhất thế giới vào thời điểm đó. Đặc biệt, họ nổi tiếng với những cuộc xâm lược ở Đông Âu và Trung Á. Qua đó, lãnh thổ của Hãn Quốc được mở rộng. Một số cuộc chiến quan trọng mà Hãn Quốc Kim Trướng đã thực hiện bao gồm:
- Cuộc xâm lược Ba Lan và Hungary (1241)
- Cuộc xâm lược công quốc Nga Kiev (Ruthenia) từ năm 1240 đến năm 1242: Hãn Quốc Kim Trướng đã chiếm đóng một số thành phố quan trọng bao gồm cả thành phố Kiev. Sau cuộc chiến, họ đã kiểm soát các tuyến đường thương mại quan trọng và mở rộng ảnh hưởng ở Đông Âu.
- Cuộc xâm lược Litva và Livonia (1259-1263): Quân đội Hãn Quốc này đã tiến công vào các vùng đất phía Bắc, đánh bại quân đội của Litva và Livonia.
- Quân đội của đế chế từng tiến sát đến biên giới của đế chế La Mã Thần Thánh. Tuy nhiên, vì Oa Khoát Đài qua đời, Bạt Đô đành phải lùi kế hoạch thôn tính châu Âu.
Nguyên nhân sụp đổ
Kim Trướng Hãn Quốc tiếp tục tồn tại đến cuối thế kỷ 14, đầu thế kỷ 15 và sụp đổ. Nguyên nhận chủ yếu bởi vì các cuộc xung đột nội bộ và các cuộc tấn công từ bên ngoài. Trong đó, nổi bật nhất chính là sự trổi dậy của đế chế Ottoman do người Turk lãnh đạo.
Cuối cùng, vào năm 1502, Hãn Quốc Kim Trướng chính thức tan rã sau khi bị quân đội của Ivan III của Nga đánh bại. Sau đó, Hãn Quốc này đã bị phân liệt thành các quốc gia khác nhau. Mặc dù vương quốc này đã sụp đổ nhưng nó đã để lại di sản và tầm ảnh hưởng đến tận ngày nay. Năm 2018, bộ phim Kim Quốc Hãn Trướng đã được khởi chiếu.
