Cách mạng tư sản Anh thế kỷ 17 là một sự kiện quan trọng trong lịch sử thế giới. Cuộc cách mạng này đánh dấu bằng cuộc nổi dậy của tầng lớp tư sản chống lại quyền lực của nhà vua. Qua bài viết dưới đây, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu kỹ hơn về nguyên nhân, diễn biến, tính chất, kết quả, ý nghĩa của cách mạng tư sản Anh cuối thế kỷ 17.
Hoàn cảnh lịch sử
Trước cuộc cách mạng tư sản, đất nước Anh Quốc đã trở thành nền kinh tế phát triển nhất châu Âu. Trong việc sản xuất, công trường thủ công đã vượt lên trên sản xuất phường hội, tạo ra các sản phẩm có số lượng lớn và chất lượng cao hơn.
 |
| Cách mạng tư sản Anh |
Giai cấp tư sản Anh ngày càng giàu lên nhờ vào sự mở rộng của thương mại quốc tế, đặc biệt là xuất khẩu len dạ và giao thương nô lệ. Tuy nhiên, mặt trái của sự phát triển này là sự cản trở của chế độ phong kiến. Tầng lớp quý tộc, nhà vua và Giáo hội Anh giữ quyền kiểm soát đất nước, hạn chế việc kinh doanh của tư sản, quý tộc mới.
Thời đại của vua Sác-lơ I bắt đầu từ năm 1625, đã chứng kiến những đợt tăng thuế nặng nề, độc quyền thương mại, duy trì nhiều đặc quyền dành cho giai cấp cai trị, khiến cuộc sống của nhân dân trở nên khốn khó hơn trước. Những mâu thuẫn này cuối cùng đã dẫn đến những xung đột giữa Quốc hội và nhà vua, cách mạng tư sản Anh bắt đầu.
Nguyên nhân
Vào tháng 4 năm 1640, vua Sác-lơ I đã triệu tập Quốc hội với mục tiêu tăng thuế. Điều này đã được thực hiện với mục đích đàn áp cuộc nổi dậy của người Xcốt-len (Scotland) ở miền Bắc nước Anh.
Tuy nhiên, việc này đã gây ra phản ứng mạnh mẽ từ Quốc hội gồm đa số là quý tộc mới và giai cấp tư sản. Họ không chỉ từ chối những đề xuất tăng thuế này, mà còn công kích chính sách bạo ngược của vua, đòi quyền kiểm soát quân đội, tài chính và Giáo hội.
Khi vua Sác-lơ I cố gắng dùng vũ lực để đàn áp Quốc hội, ông đã bị quần chúng nhân dân phản đối quyết liệt. Cuối cùng, ông đã phải chạy lên phía Bắc Luân Đôn, tập hợp lực lượng nhằm chuẩn bị cho một cuộc phản công.
Như vậy, nguyên nhân bùng nổ Cách mạng tư sản Anh không chỉ xuất phát từ mâu thuẫn về tài chính giữa quốc hội và nhà vua mà còn từ sự phản kháng mạnh mẽ của Quốc hội và quần chúng nhân dân.
Diễn biến cách mạng tư sản anh
Cách mạng tư sản Anh cuối thế kỷ 17 diễn ra qua nhiều giai đoạn khác nhau như sau:
Cuộc nổi dậy của quốc hội (1642 - 1651)
Giai đoạn này, còn được gọi là nội chiến Anh, bắt đầu khi mâu thuẫn giữa Vua Charles I và quốc hội đạt đến cao trào.
Vào tháng 8 năm 1642, cuộc chiến nổ ra khi nhà vua cố gắng bắt giữ 5 thành viên và tuyên chiến với quốc hội
Giai đoạn đầu của Nội chiến Anh diễn ra từ 1642 đến 1646. Cuối cùng, quân đội Quốc hội được hậu thuẫn bởi những người theo đạo Tin Lành và tư sản đã giành chiến thắng vẻ vang.
Năm 1648, cuộc nội chiến nổ ra một lần nữa khi vua Charles I âm mưu liên minh với Scotland để tấn công quốc hội. Tuy nhiên, quân đội phe quốc hội lại một lần nữa giành chiến thắng.
Vào năm 1649, sau khi bị đánh bại hai lần, vua Charles I bị xử tử, kết thúc thời kỳ quyền lực tuyệt đối của hoàng gia.
Giai đoạn từ năm 1649 đến 1651 được gọi là "Chế độ Quốc hội" vì quốc hội là cơ quan cai trị có quyền lực cao nhất.
Chế độ Quân chủ Cộng hòa (1653 - 1660)
Năm 1653, tướng quân Oliver Cromwell chỉ huy trong cuộc nội chiến Anh đã đưa ra "Hiến pháp của Cromwell" hoặc "Hiến pháp của hòa bình". Hiến pháp này đã chính thức thiết lập chế độ quân chủ Cộng hòa đưa Cromwell trở thành người lãnh đạo cao nhất của đất nước.
Từ 1653 - 1658, Oliver Cromwell đã cai trị nước Anh một cách độc đoán. Tuy nhiên, ông đã cho thi hành những cải cách về mặt kinh tế và quân sự.
Năm 1658, Oliver Cromwell qua đời. Chức vụ của ông được kế thừa bởi con trai ông là Richard Cromwell. Tuy nhiên, Richard không có đủ khả năng lãnh đạo cần thiết để giữ vững quyền lực.
Năm 1660, chế độ quân chủ Cộng hòa kết thúc, dẫn đến sự phục hồi của quyền lực hoàng gia dưới thời Vua Charles II.
Quyền lực hoàng gia khôi phục (1660 - 1688)
Năm 1660, vua Charles II trở lại ngôi báu.
Từ 1660 - 1685, vua Charles II đã tiếp tục một số cải cách mà Cromwell bắt đầu. Mối quan hệ giữa quyền lực hoàng gia và nghị viện đã trở nên ổn định hơn. Tuy nhiên, việc ông không có người kế vị rõ ràng đã dẫn đến một loạt các cuộc tranh chấp và mâu thuẫn.
Giai đoạn 1685 đến 1688, Charles II qua đời, em trai ông là James II lên ngôi. Tuy nhiên, chính sách cai trị của James II đã gây ra nhiều mâu thuẫn do tư tưởng thiên về công giáo.
Giai đoạn cách mạng Vinh Quang
Vua James II đã bị lật đổ thông qua một cuộc cách mạng không đổ máu do con rể của ông là Vin-hem Ô-ran-giơ (William of Orange) cùng với các nhóm thế lực theo đạo tin lành trong nước dẫn dắt. Sự kiện này còn có tên gọi là cuộc cách mạng Vinh Quang. Thông qua cuộc cách mạng này, William và vợ của ông là Mary đã trở thành những người cai trị chung của nước Anh.
Cả hai vợ chồng đã phải đồng ý với "Đạo luật quyền tự do dân sự" của quốc hội. Từ đó, chế độ quân chủ lập hiến ở Anh được bắt đầu cho đến tận ngày nay. Về số phận của vua James II, ông được phép tị nạn sang Pháp.
Tính chất
Cách mạng tư sản Anh thế kỷ 17 là một biến cố lớn không chỉ ở Anh mà còn tạo ra tác động mạnh mẽ đối với thế giới. Tuy nhiên, xét về tính chất, cách mạng tư sản Anh là một cuộc cách mạng tư sản không triệt để. Bởi lẽ quyền lực của hoàng gia vẫn được duy trì dù không còn nhiều đặc quyền như trước. Thế nhưng, cách mạng tư sản Anh thể hiện tính chất toàn diện về kinh tế, xã hội. Ngoài ra, cuộc cách mạng này không chỉ đánh dấu sự kết thúc của chế độ phong kiến mà còn mở ra kỷ nguyên mới cho giới tư bản.
Nhìn chung, cách mạng tư sản Anh thể hiện sự biến đổi toàn diện của xã hội, mở ra kỷ nguyên mới của tư bản, đồng thời đặt nền móng cho sự phát triển của thế giới hiện đại.
Kết quả và ý nghĩa cách mạng tư sản anh
Cách mạng tư sản Anh đã tạo ra kết quả và ý nghĩa như sau:
Nước Anh đã chuyển từ chế độ quân chủ chuyên chế sang quân chủ lập hiến. Quyền lực hoàng gia bị giới hạn, trong khi quyền lực của Quốc Hội được gia tăng.
Cách mạng đã tạo điều kiện cho sự phát triển mạnh mẽ của chủ nghĩa tư bản, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, tạo ra một lớp tư sản mới giàu có và quyền lực.
Cách mạng tư sản đã tạo điều kiện cho sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp.
Mô hình này quân chủ lập hiến từ cuộc cách mạng này đã được nhiều quốc gia trên thế giới học theo.
Phần trả lời câu hỏi dành cho học sinh
- Sự kiện nào đánh dấu cách mạng tư sản anh bùng nổ?
Sự kiện được coi là đánh dấu cách mạng tư sản Anh thế kỷ 17 bùng nổ là "Cuộc nổi dậy của quốc hội" năm 1642. Cuộc nổi dậy này đã mở đầu cho thời kỳ nội chiến Anh kéo dài từ năm 1642 đến 1651.
- Năm 1649 cách mạng tư sản anh đạt đến đỉnh cao vì?
Năm 1649 đánh dấu sự kiện quan trọng nhất của cách mạng tư sản Anh là việc xử tử vua Charles I. Qua sự kiện này, quốc hội Anh đã chứng minh rằng họ không chỉ đủ mạnh để chống lại hoàng gia mà còn có thể xử tử ngay cả một vị vua. Với việc xử tử vua Charles I, quyền lực tối cao thuộc về Quốc hội Anh.
- Vì sao cách mạng tư sản anh là cuộc cách mạng tư sản không triệt để?
Quyền lực của hoàng gia đã bị giảm sút sau cuộc cách mạng, nhưng họ vẫn duy trì một số quyền lực chính trị như việc đề cử Thủ tướng.
Dù cuộc cách mạng đã dẫn đến sự nổi lên của lớp tư sản và đặt nền móng cho hệ thống kinh tế tư bản, quyền lực của tư sản vẫn không được thể hiện một cách rõ ràng trong quá trình quản lý nhà nước. .
- Lãnh đạo cuộc cách mạng tư sản anh là giai cấp và tầng lớp nào?
Cách mạng tư sản Anh được lãnh đạo chủ yếu bởi hai tầng lớp xã hội: giai cấp tư sản và giai cấp tiểu tư sản.
- SGK Lịch sử lớp 10, NXB Giáo dục
