Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất Sử 10 - Toàn Tập

 Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất là  sự kiện quan trọng và có ảnh hưởng lớn nhất trong lịch sử phát triển kinh tế và xã hội của con người, từ việc sản xuất thủ công sang sản xuất công nghiệp. Trong bài viết này, chúng ta sẽ sử dụng tài liệu SGK lịch sử 10 làm cơ sở để tìm hiểu về cuộc cách mạng này.

Khái niệm cách mạng công nghiệp lần thứ nhất

Theo SGK Lịch sử 10 Chân Trời Sáng Tạo, cách mạng công nghiệp lần thứ nhất là quá trình chuyển đổi toàn diện từ sản xuất thủ công sang sản xuất công nghiệp, bắt đầu từ cuối thế kỉ XVIII và kéo dài đến đầu thế kỉ XIX.

Cuộc cách mạng này đã tạo ra sự thay đổi to lớn trong cách con người sản xuất hàng hóa và cách tổ chức các hoạt động sản xuất. Cách mạng này đã đánh dấu sự ra đời của những phát minh kĩ thuật đột phá, đưa con người vào thời đại công nghiệp hoá và mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử nhân loại.

Bối cảnh lịch sử

Từ thế kỉ XIV – XV, ở Tây Âu, công trường thủ công ra đời thay thế cho phường hội giúp năng suất lao động tăng nhanh. Các cuộc phát kiến địa lí diễn ra trong các thế kỉ XV − XVI dẫn đến sự phát triển của thương mại biển, góp phần thúc đẩy sự nảy sinh của mầm mống tư bản chủ nghĩa. Thế kỉ XVII – XVIII, các cuộc cách mạng tư sản nổ ra và giành thắng lợi ở nhiều quốc gia Tây Âu và Bắc Mỹ đã tạo cơ sở cho chuyển biến từ sản xuất thủ công, quy mô nhỏ sang sản xuất bằng máy móc, quy mô lớn, mở ra thời kì cơ khí hoá trong sản xuất.

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra từ nửa sau thế kỉ XVIII đến đầu thế kỷ XIX. Anh là nước đầu tiên tiến hành cuộc cách mạng công nghiệp do cách mạng tư sản nổ ra và thành công sớm; nguồn khoáng sản dồi dào; có lợi thế về vốn, nhân công và kĩ thuật. Các nước khác như Pháp, Đức, Mỹ,.. cũng đã theo sau và thực hiện cách mạng công nghiệp lần thứ nhất trong thời gian ngắn sau đó.

Thành tựu

Những thành tựu đột phá

Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã đem lại những thành tựu đột phá về khoa học và kĩ thuật, mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử nhân loại. Các phát minh và ứng dụng công nghệ mới đã tạo ra những bước tiến vượt bậc trong sản xuất hàng hóa và cách tổ chức sản xuất. Dưới đây là một số thành tựu đáng chú ý trong cách mạng công nghiệp lần thứ nhất:

• Máy hơi nước của James Watt: Được phát minh bởi James Watt (Giêm Oát) vào năm 1769. Máy hơi nước đã trở thành biểu tượng của cách mạng công nghiệp lần thứ nhất vì giúp thay thế sức lao động của con người và gia tăng năng lực sản xuất hàng hóa.
• Hàng loạt các máy móc được phát minh để thay thế công việc thủ công, giúp tăng năng suất và chất lượng sản phẩm. Vd: Năm 1733, Giôn Cay phát minh ra “thoi bay” người thợ dệt không phải lao thoi bằng tay, năng suất lao động tăng gấp hai lần. Năm 1764, Giêm Ha-gri-vơ chế ra chiếc máy kéo sợi Gien-ni. Đến năm 1779, Crôm-tơn cải tiến máy kéo sợi để kéo được sợi nhỏ, làm ra vải vừa đẹp vừa bền. Năm 1785, Ét-mơn Các-rai cho ra đời máy dệt vải chạy bằng sức nước, làm tăng năng suất dệt lên tới 40 lần so với dệt tay.
  .
• Sự phát triển của ngành công nghiệp thép giúp sản lượng thép tăng cao, giảm chi phí sản xuất. Năm 1784, H. Cót tìm ra cách luyện sắt "put-đinh". Năm 1856, H. Bé-se-mơ phát minh ra lò cao.
• Đường sắt ra đời đã giúp vận chuyển hàng hóa và người dân nhanh chóng và hiệu quả hơn. Từ đó, mở rộng thị trường và tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế. Năm 1807, R. Phơn-tơn chế ra tàu thuỷ chạy bằng hơi nước cũng góp phần nâng cao hiệu quả vận chuyển.

Nêu những thành tựu cơ bản của cách mạng công nghiệp lần thứ nhất

Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã tạo ra những thành tựu cơ bản sau đây:

1. Sự chuyển đổi từ sản xuất thủ công sang sản xuất công nghiệp: Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã đánh dấu sự chuyển đổi toàn diện từ sản xuất thủ công sang sản xuất công nghiệp. Việc áp dụng máy móc và công nghệ mới đã giúp tăng năng suất và chất lượng sản phẩm, đồng thời giảm chi phí sản xuất.

2. Sự gia tăng năng suất: Với sự ra đời của các máy móc và công nghệ mới, năng suất sản xuất đã tăng lên đáng kể. Điều này đã giúp con người có thể sản xuất hàng hóa với số lượng lớn hơn và nhanh hơn, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của xã hội.

3. Các ngành công nghiệp mới lần lượt ra đời. Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã tạo ra sự phát triển mạnh mẽ cho ngành công nghiệp, đặc biệt là các ngành công nghiệp thép, sản xuất máy móc, tàu thủy và đường sắt. Những ngành này đã trở thành những nguồn thu nhập quan trọng cho các quốc gia và đóng góp vào sự phát triển kinh tế toàn cầu.

Các đặc điểm chính của cách mạng công nghiệp lần thứ nhất

Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất có những đặc điểm chính sau:

1. Sự chuyển đổi từ sản xuất thủ công sang sản xuất công nghiệp. Đây là đặc điểm quan trọng nhất của cách mạng công nghiệp lần thứ nhất. Sự áp dụng máy móc và công nghệ mới đã giúp tăng năng suất và chất lượng sản phẩm, đồng thời giảm chi phí sản xuất.

2. Sự phát triển của ngành công nghiệp: Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã tạo ra sự phát triển mạnh mẽ cho ngành công nghiệp, đặc biệt là các ngành công nghiệp thép, cơ khí chế tạo máy và đường sắt.

3. Sự gia tăng năng suất: Với sự ra đời của các máy móc và công nghệ mới, năng suất sản xuất đã tăng lên đáng kể. Điều này đã giúp con người có thể sản xuất hàng hóa với số lượng lớn hơn và nhanh hơn, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của xã hội.

4. Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã tạo ra sự tập trung sản xuất ở các nhà máy lớn, thay vì sản xuất tại các xưởng thủ công nhỏ. Điều này đã giúp tăng năng suất và giảm chi phí sản xuất.

5. Sự thay đổi trong cách tổ chức lao động: Với sự ra đời của các máy móc, công nhân không còn làm việc thủ công mà trở thành những người điều khiển máy móc. Điều này đã tạo ra sự thay đổi lớn trong cách tổ chức lao động và đưa ra những yêu cầu mới về kỹ năng và trình độ cho người lao động.

6. Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã tạo ra sự phát triển của các thành phố công nghiệp, nơi tập trung các nhà máy và xưởng sản xuất. Điều này đã tạo ra sự di cư từ nông thôn sang thành phố và thay đổi cấu trúc dân số của các quốc gia.

Vì sao cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra ở nước Anh?

Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã bắt đầu tại nước Anh vào cuối thế kỷ 18 và lan rộng sang các nước khác trong thế kỷ 19. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc cách mạng này diễn ra ở nước Anh, bao gồm:

• Nước Anh có nhiều tài nguyên thiên nhiên quan trọng như than đá, sắt,... Những tài nguyên này đã cung cấp nguyên liệu cho các ngành công nghiệp mới phát triển.
• Thương mại đường biển phát triển tạo điều kiện cho mầm mống tư bản chủ nghĩa.
• Sự phát triển của khoa học và công nghệ: Nước Anh là một trong những nước tiên phong trong việc phát triển khoa học và công nghệ. Các nhà khoa học và nhà phát minh Anh đã đưa ra nhiều phát minh quan trọng trong cách mạng công nghiệp lần thứ nhất.

• Sự thay đổi về chính trị: Nước Anh đã tiến hành cách mạng tư sản thành công. Vì thế, giai cấp tư sản lên nắm quyền giúp tăng tốc quá trình công nghiệp hóa.

Tác động của cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đến các nước trên thế giới

Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã có tác động to lớn đến các nước trên thế giới, bao gồm:

2. Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã giúp phát triển kinh tế mạnh mẽ cho các quốc gia, đặc biệt là các nước châu Âu và Bắc Mỹ. Việc sản xuất hàng hóa với số lượng lớn và nhanh chóng đã tạo ra sự giàu có và phát triển cho các quốc gia này.
3. Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã tạo ra sự di cư từ nông thôn sang thành phố, khiến cho cơ cấu dân số của các quốc gia thay đổi. Điều này đã tạo ra sự phát triển của các thành phố và sự tập trung dân cư ở các khu vực công nghiệp.
4.  Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã lan rộng sang các nước khác trên thế giới, đặc biệt là các nước châu Âu và Bắc Mỹ. Việc áp dụng các công nghệ và phương pháp sản xuất mới đã giúp các quốc gia này phát triển kinh tế mạnh mẽ.

5. Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã tạo ra sự thay đổi lớn về cách sống và lao động của con người. Việc sử dụng máy móc và công nghệ mới đã thay thế sức lao động của con người, tạo ra sự thay đổi trong cách làm việc và sinh hoạt hàng ngày.

Những bài học

Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã để lại nhiều bài học quan trọng cho con người, bao gồm:

• Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã chứng minh rằng sự phát triển khoa học và công nghệ là cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển kinh tế và xã hội.

• Tầm quan trọng của việc áp dụng công nghệ mới
• Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đã cho thấy sự cần thiết của việc thay đổi cơ cấu dân số từ nông thôn sang thành phố để tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế.

Vì sao máy hơi nước ra đời đã mở ra kỷ nguyên sản xuất cơ khí, cơ giới hóa?

Máy hơi nước là một trong những phát minh quan trọng nhất trong cách mạng công nghiệp lần thứ nhất. Việc ra đời của máy hơi nước đã mở ra kỷ nguyên sản xuất cơ khí và cơ giới hóa, với những ảnh hưởng to lớn như sau:

• Tăng năng suất sản xuất: Máy hơi nước đã thay thế sức lao động của con người và gia tăng năng suất sản xuất hàng hóa. Điều này đã giúp tăng cường sức cạnh tranh của các doanh nghiệp và tạo ra sự giàu có cho các quốc gia.
• Sự tăng trưởng của ngành công nghiệp cơ khí: Máy hơi nước đã mở ra kỷ nguyên sản xuất cơ khí, với việc áp dụng các máy móc và công nghệ mới để sản xuất hàng hóa. Điều này đã giúp tăng trưởng của ngành công nghiệp cơ khí và tạo ra sự đa dạng hóa kinh tế.

• Sự cơ giới hóa trong sản xuất: Việc sử dụng máy hơi nước đã thay thế sức lao động của con người trong sản xuất, tạo ra sự cơ giới hóa trong quá trình sản xuất hàng hóa. Điều này đã giúp tăng năng suất và giảm chi phí sản xuất.

• Máy hơi nước đã được sử dụng để sản xuất các phương tiện giao thông như tàu hỏa và tàu thuỷ, giúp tăng cường sự vận chuyển hàng hóa và người dân.

Với những ảnh hưởng to lớn như vậy, máy hơi nước đã mở ra kỷ nguyên sản xuất cơ khí và cơ giới hóa, đưa cách mạng công nghiệp lần thứ nhất trở thành một trong những cách mạng quan trọng nhất trong lịch sử nhân loại. Hy vọng bài viết đã giúp bạn nhỏ hiểu rõ hơn về bài học cách mạng công nghiệp lần thứ nhất chương trình lịch sử lớp 10.

>> Xem bài học tiếp theo cách mạng công nghiệp lần thứ hai.

Tài liệu tham khảo:

• Sách giáo khoa Lịch Sử lớp 10 - Chân Trời Sáng Tạo.