Trong chương trình học lịch sử lớp 11, biển Đông là chủ đề quan trọng nhằm giúp các em hiểu rõ hơn về vùng biển của Tổ Quốc. Vậy, vị trí và tầm quan trọng của biển Đông như thế nào? Dựa theo SGK Lịch sử lớp 11 - Chân Trời Sáng Tạo, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu nhé!
Vị trí của Biển Đông
Quan sát hình ảnh, ta thấy Biển Đông là một biển nửa kín, nằm ở rìa Tây Thái Bình Dương, có diện tích khoảng 3,5 triệu km2, nằm trong khoảng từ 3°N đến 26°B và từ 100°Đ đến 121°Đ. Biển Đông có hình dáng như một hình thang cân, với đỉnh ở phía Bắc và đáy ở phía Nam.
9 quốc gia tiếp giáp với biển Đông bao gồm: Việt Nam, Trung Quốc, Philippines, Indonesia, Brunei, Malaysia, Singapore, Thái Lan và Campuchia. Một vùng lãnh thổ tiếp giáp với biển Đông là Đài Loan.
Biển Đông tiếp giáp với các vùng biển khác như sau:
- Phía bắc, Biển Đông nối liền với biển Hoa Đông qua eo biển Đài Loan;
- Phía đông bắc nối với biển Phi-líp-pin của Thái Bình Dương qua eo biển Lu-dông;
- Phía tây nam nối với biển An-đa-man của Ấn Độ Dương thông qua các eo biển Xin-ga-po và Ma-lắc-ca;
- Phía nam thông ra biển Gia-va qua eo biển Ca-li-man-tan.
Tầm quan trọng chiến lược của Biển Đông
- Biển Đông là “cầu nối" giữa hai đại dương Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.
- Có hơn 530 cảng biển trong khu vực Đông Nam Á.
- Tuyến đường vận tải quốc tế qua Biển Đông được coi là nhộn nhịp thứ 2 trên thế giới (chỉ sau Địa Trung Hải).
- Bước vào thế kỉ XXI, sự dịch chuyển của trung tâm kinh tế và chính trị thế giới sang khu vực châu Á – Thái Bình Dương đã làm tăng tầm quan trọng của Biển Đông.
- Các nước lớn đều xác định có lợi ích chiến lược ở Biển Đông.
- Căng thằng giữa các nước trên Biển Đông tác động lớn đến quá trình thay đổi địa chiến lược ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Hướng dẫn giải thích tầm quan trọng của tuyến đường vận tải qua Biển Đông:
Về kinh tế: Tuyến đường vận tải qua Biển Đông là tuyến đường hàng hải huyết mạch nối liền Thái Bình Dương với Ấn Độ Dương, Châu Âu với Châu Á, Trung Đông với Châu Á. Hàng năm, có hàng triệu tấn hàng hóa và hàng triệu lượt hành khách đi qua tuyến đường này. Tuyến đường này góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia trong khu vực và thế giới.
Về chiến lược: Tuyến đường vận tải qua Biển Đông có ý nghĩa chiến lược quan trọng đối với các quốc gia trong khu vực. Tuyến đường này là cửa ngõ ra biển của các quốc gia Đông Nam Á, đồng thời là khu vực có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú.
Biển Đông có vị trí chiến lược như thế nào trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương?
Tập trung các mô hình chính trị, kinh tế xã hội và văn hoá đa dạng: Biển Đông là nơi giao thoa của các nền văn hoá và văn minh của nhân loại, tạo ra sự đa dạng về chính trị, kinh tế và văn hoá.
Sự quan tâm và cạnh tranh ảnh hưởng: Do sự quan tâm của nhiều quốc gia trên thế giới, Biển Đông đã trở thành địa bàn cạnh tranh ảnh hưởng truyền thống của các nước lớn, đặc biệt là trong việc xác định vị trí và quyền lợi của mỗi quốc gia.
Nền kinh tế phụ thuộc vào tuyến đường trên Biển Đông: Nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Xin-ga-po, có nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào tuyến đường trên Biển Đông, điều này tạo ra sự quan trọng chiến lược của Biển Đông trong việc điều tiết thương mại và giao thông biển.
Với những yếu tố trên, Biển Đông không chỉ là một vùng biển quan trọng về mặt chiến lược, mà còn đóng vai trò quyết định đối với sự phát triển kinh tế và chính trị của khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.
Nguồn tài nguyên thiên nhiên ở Biển Đông phong phú, đa dạng như thế nào?
Đa dạng sinh học: Với khoảng 11000 loài sinh vật cư trú trong hơn 20 kiểu hệ sinh thái điển hình, Biển Đông là một nguồn tài nguyên sinh học quý báu. Sự đa dạng này không chỉ có giá trị sinh thái mà còn ảnh hưởng đến nền kinh tế và phát triển bền vững của khu vực.
Tài nguyên dầu khí: Là một trong 5 bồn trũng chứa dầu khí lớn nhất thế giới, Biển Đông đóng vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp năng lượng toàn cầu. Việc khai thác và sản xuất dầu khí từ Biển Đông không chỉ ảnh hưởng đến nền kinh tế của các quốc gia liền kề mà còn có tầm quan trọng toàn cầu.
Nguồn năng lượng thay thế: Ngoài tài nguyên dầu khí, Biển Đông còn chứa đựng lượng lớn tài nguyên khí đốt đóng băng (băng cháy), là nguồn năng lượng thay thế dầu khí trong tương lai. Điều này tạo ra tiềm năng lớn cho việc phát triển năng lượng trong khu vực.
Với những yếu tố trên, Biển Đông không chỉ là một khu vực có nguồn tài nguyên quan trọng mà còn đóng vai trò quyết định đối với an ninh năng lượng và môi trường trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.
Trình bày vị trí của quần đảo Trường Sa và quần đảo Hoàng Sa
Quần đảo Hoàng Sa nằm trong phạm vi từ khoảng 15°45′B đến 17°15′B, 111°Đ đến 113°Đ. Nó cách thành phố Đà Nẵng 170 hải lí và cách đảo Lý Sơn (tỉnh Quảng Ngãi) khoảng 120 hải lí. Diện tích của quần đảo Hoàng Sa rộng khoảng 30,000 km², gồm hơn 37 đảo, đá, bãi cạn, chia làm hai nhóm:
- Nhóm phía đông có tên là nhóm An Vĩnh gồm khoảng 12 đảo, đá, bãi cạn, trong đó có hai đảo lớn là Phú Lâm và Linh Côn.
- Nhóm phía tây gồm nhiều đảo xếp thành hình vòng cung nên còn gọi là nhóm Lưỡi Liềm gồm các đảo Hoàng Sa (diện tích gần 1 km²), Quang Ảnh, Hữu Nhật, Quang Hoà, Duy Mộng, Chim Yến, Tri Tôn,....
Quần đảo Trường Sa nằm trong phạm vi từ 6°30′B đến 12°00′B, 111°30′Đ đến 117°20′Đ. Nó cách vịnh Cam Ranh (tỉnh Khánh Hoà) khoảng 248 hải lí. Quần đảo Trường Sa được chia làm tám cụm:
- Song Tử
- Thị Tứ
- Loại Ta
- Nam Yết
- Sinh Tồn
- Trường Sa
- Thám Hiểm
- Bình Nguyên.
Song Tử Tây là đảo cao nhất (khoảng 4 – 6 m lúc thuỷ triều xuống); Ba Bình là đảo rộng nhất (0,6 km²). Ngoài ra, còn có nhiều đảo nhỏ và bãi đá ngầm như Sinh Tồn Đông, Chữ Thập, Châu Viên, Ga Ven, Ken Nan, Đá Lớn, Thuyền Chài.
Những yếu tố nào tạo nên vị thế chiến lược của quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa?
- Vị trí địa lý chiến lược:
Quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa nằm án ngữ đường hàng hải quốc tế nối liền Thái Bình Dương với Ấn Độ Đương và Đại Tây Dương, giữa châu Âu, châu Phi, Trung Cận Đông với vùng Đông A.
- Kinh tế:
Quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa có nhiều loại hải sản quý như: hải sâm, rùa biển, cá ngừ, tôm hùm, rong biển và các loại ốc có giá trị dinh dưỡng cao. Quần đảo Trường Sa có thế mạnh về dịch vụ hàng hải và đánh bắt hải sản trong khu vực.
- Quân sự:
Quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa có vị trí chiến lược, có thể dùng để kiểm soát các tuyến hàng hải qua lại Biển Đông cũng như có vị thế phòng thủ chắc chắn thông qua sự liên kết giữa các đảo, cụm đảo, tuyến đảo ở hai quần đảo.
Luyện tập
- Hướng dẫn trả lời câu hỏi: Biển Đông có vai trò và vị trí như thế nào đối với sự phát triển giao thương trên thế giới hiện nay?
Để trả lời câu hỏi này, học sinh cần hiểu rõ về vai trò và vị trí của Biển Đông đối với sự phát triển giao thương trên thế giới hiện nay. Học sinh có thể trả lời câu hỏi này theo các bước sau:
Bước 1: Xác định các thông tin cần trả lời
Trước khi trả lời câu hỏi, học sinh cần xác định các thông tin cần trả lời là gì. Trong trường hợp này, học sinh cần trả lời các câu hỏi sau:
- Biển Đông là gì?
- Biển Đông nằm ở đâu?
- Biển Đông có vai trò gì đối với sự phát triển giao thương trên thế giới hiện nay?
Bước 2:
Sau đó, học sinh cần phân tích thông tin để hiểu rõ về vai trò và vị trí của Biển Đông đối với sự phát triển giao thương trên thế giới hiện nay. Học sinh có thể phân tích thông tin theo các khía cạnh sau:
- Vị trí địa lý của Biển Đông
- Khối lượng hàng hóa và hành khách đi qua Biển Đông
- Nguồn tài nguyên thiên nhiên của Biển Đông
- Vị trí chiến lược của Biển Đông
- Hướng dẫn trả lời câu hỏi: Trình bày về sự tác động của Biển Đông đối với sự phát triển của các quốc gia ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Biển Đông đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của các quốc gia ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương từ nhiều khía cạnh:
- An ninh năng lượng: Trữ lượng dầu mỏ, khí đốt, và nguồn khoáng sản ở Biển Đông đảm bảo an ninh năng lượng cho các quốc gia như Việt Nam và khu vực nói chung. Học sinh dẫn chứng trong bài học
- Biển Đông là tuyến đường biển quan trọng, đóng vai trò trong hoạt động thương mại hàng hải, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của nhiều quốc gia châu Á. Học sinh dẫn chứng trong bài học
- Nguồn tài nguyên thiên nhiên: Biển Đông là nguồn tài nguyên thiên nhiên biển quan trọng, cung cấp nguồn lợi kinh tế cho sự phát triển của các nước xung quanh. Học sinh dẫn chứng trong bài học
- Nền kinh tế nhiều nước phụ thuộc vào tuyến đường biển này, ảnh hưởng đến nhiều quốc gia trong khu vực Đông Á
